In Search of Silence

The oeuvres of Kristel Van Ballaer and George Meertens seem to be very different; in fact, at first sight, they have little in common. The two works shown on the invitation to the exhibition ‘Naked Existence’ appear to prove the point. Van Ballaer’s ‘Genius’ is a wooden sculpture, an ellipse, painted black and white. ‘Brief’ by George Meertens is a painting, oil on canvas, predominantly pink. The sculpture is ‘open’, whereas the painting is ‘a surface’: painted on canvas, its colour and texture approximate human skin. Moreover, Van Ballaer’s work is smooth and polished – at least it gives that impression – almost as if it were not manmade. It shows a clear link with the ‘Hard Edge’ art of Ellsworth Kelly (1923-2015), the American artist known for his stringent stylistic idiom and sharply delineated colours.

Van Ballaer’s pursuit of formal perfection adds a touch of unapproachability and timelessness to her art, whereas in Meertens’s art the painter’s hand is omnipresent. Even in his most monochrome works, the painter’s act is visible. Under the skin of each painting we can read the history of the work, the artistic process. The consecutive layers of paint show the initial steps, the attempts, the conflicts and changes of direction. The surface indicates the moment when the painter decided to stop.

And yet, on careful and unhurried reflection, the two oeuvres turn out to have a lot in common. Forget what I just wrote about Van Ballaer’s stringent idiom. The term might suggest an oeuvre that is cold, chilly, unable to evoke emotion. Wrong. On the one hand there are the small, deliberate imperfections which give away the hand of the artist; on the other, there is a tangible tension in almost every work. It may be caused by the contrast between black and white, between varnished versus unvarnished wood, or by the different sorts of paint she uses: oil, lacquer and acrylic, resulting in different degrees of lustre and/or dullness. An almost playful dynamism arises from the variations in the width of the wood, from an unexpected choice of colours, from geometric figures that either attract or repel one another, or from the use of conical shapes. Sometimes a sculpture seems to be weightless, an effect created by the meticulous use of colours and their reflections.

On top of that – and this may sound contradictory – Van Ballaer succeeds in evoking emotions, merely by reducing shapes to their bare essence. Her search for simplicity – for the beauty of simplicity – offers the viewer peace, and a wholesome antidote to the swarm of images of everyday life. Her work brings time to a standstill. And it has taken her time, too, after a much-needed period of deceleration and silence, to acquire – in wood, her favourite medium – the pure form that she had in mind.

All this takes me seamlessly to George Meertens, in whose work time is the central theme. It is most telling that he entitled a series of recent works ‘Tijdtafel’ (‘Time Table’). Time is essential when studying, experiencing and understanding the apparently monochrome canvases by Meertens: essential, of course, in order to enter his world, but also to experience one’s own thoughts and emotions. Time is, first and foremost, required to see exactly what Meertens has painted. The eye needs that time, plain and simple. Indeed, one is not looking at monochrome surfaces. The longer one looks, the more depth and colour variations one finds, not to mention what teems and stirs under the surface.

Painting is a slow process, even more so with the slow-drying oils that are Meertens’s favourite medium. In this way painting becomes the opposite of our ever faster pace of life. It is a silent and contentious protest in these days when a whirlwind of images constantly surrounds us. By taking one’s time, by throwing off all dead weight and by opening up to Meertens’s paintings – their colours, their textures, their sensuality – one comes closer to oneself.

It is not a coincidence that Meertens displays his paintings at ‘heart level’. He would not want viewers to have to look up or down – their contact with the artwork needs to be direct. The fact that Van Ballaer shows the sculpture ‘Atmosphere’ at ‘heart level’ is no coincidence either: her goal, too, is optimal contact with the viewer.

Both George Meertens and Kristel Van Ballaer are on a journey to the essence of their art. They present their search for that essence – the steps towards ‘being naked’ – without any fringes, without any bells and whistles. What they are both after is the deeper awareness to which silence can lead.

Eric Rinckhout

October 2021

De zin van verstilling

Op het eerste gezicht lijken de oeuvres van Kristel Van Ballaer en George Meertens ver uit elkaar te liggen en hun respectieve werken nauwelijks raakpunten te vertonen.

Neem nu de twee werken die op de uitnodiging van deze tentoonstelling prijken. ‘Genius’ van Kristel Van Ballaer is een houten sculptuur, een ellips beschilderd met zwarte en witte verf. ‘Brief’ van George Meertens is een schilderij, olieverf op doek, waarin het roze overheerst. Terwijl de sculptuur van Kristel Van Ballaer ‘open’ is, bestaat het schilderij van George Meertens uit een ‘oppervlak’: het is op canvas geschilderd en roept bovendien door zijn kleur en textuur het beeld van een huid op. Daarenboven is het werk van Kristel glad en gepolijst - of geeft het althans die indruk – en lijkt niet door mensenhanden gemaakt. Het vertoont verwantschap met de zogeheten ‘hard edge’ van de Amerikaanse kunstenaar Ellsworth Kelly: strenge vormentaal en scherp afgelijnde kleuren. Het streven van Kristel naar vormperfectie lijkt iets ongenaakbaars en tijdloos te hebben, terwijl bij George de hand van de schilder duidelijk zichtbaar is. Zelfs in de meest monochrome doeken schemert de geste van de schilder door. Ook de geschiedenis van het werk - het schilderproces - zit onderhuids in elk schilderij: de opeenvolgende verflagen bevatten aanzetten, pogingen, bedenkingen en koerswijzigingen. Het oppervlak toont het moment waarop de schilder besloot te stoppen.

Toch hebben, bij nader inzien en vooral door langzaam te kijken, deze twee oeuvres bijzonder veel gemeen.

Vergeet maar wat ik hierboven schreef over de gestrengheid van het werk van Kristel Van Ballaer. Het lijkt alsof dat zou betekenen dat haar werk koud of kil is en bij de toeschouwer geen emoties zou opwekken. Niets is minder waar. Enerzijds zijn er de kleine, gewilde imperfecties die de hand van de kunstenaar verraden, anderzijds zit in nagenoeg elk werk een voelbare spanning. Die kan ontstaan door het contrast tussen zwart en wit, tussen gevernist en niet gevernist hout, en tussen de verschillende soorten gebruikte verf: olieverf, lak en acryl zorgen voor glans of dofheid. Evengoed ontstaat er een bijna speelse dynamiek door variaties in de dikte van het hout, verrassende kleuren, geometrische figuren die elkaar aantrekken en afstoten, of het gebruik van taps toelopende vormen. Soms lijkt een werk gewichtloos door een slim gebruik van kleuren en hun weerkaatsing.

Bovendien, en dat kan paradoxaal klinken, slaagt Kristel erin emoties bij de toeschouwer los te weken net door vormen tot hun essentie te herleiden. Door te streven naar eenvoud - de schoonheid van eenvoud - biedt ze de toeschouwer rust en een heilzaam tegenwicht voor de beeldenstorm die in het dagelijks leven woedt. Ze laat de tijd stilstaan in haar werk. Het heeft haar ook tijd gekost, na de onontbeerlijke periode van vertraging en verstilling, om in het hout – haar favoriete materiaal – de uitgezuiverde vorm te bereiken die haar voor ogen stond.

Dat brengt me naadloos bij George Meertens, in wiens schilderijen tijd centraal staat. Niet toevallig heet een reeks recente werken ‘Tijdtafel’.

Tijd is essentieel om de op het eerste gezicht monochrome doeken van George Meertens te bekijken, te ervaren en te doorgronden. Om opgenomen te worden in zijn wereld, maar ook om onze eigen gedachten en emoties te ervaren.

Die tijd is in de eerste plaats nodig om te zien wát George Meertens geschilderd heeft. Ons oog heeft gewoonweg die tijd nodig. Het gaat immers niet om monochrome vlakken: hoe langer we kijken hoe meer diepte en kleurnuances we ontdekken, evenals wat er woelt en krioelt onder het oppervlak.

Bovendien: schilderen gaat langzaam, zeker met de traag drogende olieverf - het favoriete medium van George. Schilderen staat haaks op onze voorthollende tijd en is een stil en tegendraads protest in een tijd waarin een storm van beelden om ons heen waait.

Door de tijd te nemen, door alle ballast van ons af te gooien en door ons open te stellen voor de schilderijen van George - hun kleur, hun textuur, hun zinnelijkheid - komen we met ons diepere zelf in contact.

Niet toevallig hangt George Meertens zijn schilderijen op een hoogte die hij ‘hart-hoogte’ noemt, zodat de toeschouwer niet omhoog of omlaag moet kijken, maar rechtstreeks met het werk geconfronteerd wordt. Het kan geen toeval zijn dat ook Kristel Van Ballaer haar grote sculpturen graag op harthoogte wil plaatsen om een optimaal contact met de toeschouwer te bewerkstelligen.

George Meertens en Kristel Van Ballaer zijn allebei op reis naar de kern van hun kunst. Ze presenteren hun zoektocht naar de essentie - naar het ‘naakte bestaan’ - zonder franjes, zonder toeters en bellen. Het gaat ze allebei om de bewustwording die verstilling kan bieden.

Eric Rinckhout

oktober 2021